ΒΟΤΑΝΑ: Αμπελος (Vitis Vinifera)

Οικογένεια: Vitaceae Γένος: Vitis

Η Αμπελος είναι θάμνος ελικοφόρος και αναρριχώμενος, ιθαγενής της Μεσοποταμίας, ο οποίος καλλιεργείται σε μεγάλες εκτάσεις και ανήκει στην οικογένεια των Αμπελοειδών (Vitaceae). Tο κοινό μας αμπέλι, είναι θεραπευτικό φυτό αλλά και εξαιρετική τροφή. Θεωρείται από τα πιο παλιά φυτά με περισσότερες από 3000 ποικιλίες. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται ο καρπός, τα φύλλα και τα βλαστάρια του φυτού. Όλες οι γνωστές οινοποιήσιμες ποικιλίες ανήκουν στο είδος Vitis Vinifera, το οποίο καλλιεργείται σε όλες τις ηπείρους εκτός από την Ανταρκτική, και σε όλες τις μεγάλες αμπελουργικές περιοχές του κόσμου. 

Η χρήση των σταφυλιών χρονολογείται από τη Νεολιθική εποχή. Στην αρχαία Ελλάδα, το σταφύλι και ένα από τα προϊόντα του, το κρασί, συνδέθηκε με τον Διόνυσο και τις περίφημες τελετές του. Ο Ηρόδοτος αναφέρει τις καλλιέργειες των σταφυλιών στα παράλια της Λιβύης, ενώ ο Όμηρος αναφέρει ότι η καλλιέργεια του αμπελιού ήταν γνωστή από την εποχή του Τρωικού πολέμου. Επίσης, ο Ησίοδος στα έργα του δίνει λεπτομερείς περιγραφές συγκομιδών των σταφυλιών, καθώς και τεχνικές οινοποίησης. Από την αρχαία Ελλάδα η αμπελοκαλλιέργεια και η οινοποίηση εισήχθησαν στην Ευρώπη, κατά την Μινωική εποχή. 

Στην Αγιουρβέδα οι σταφίδες (ιδιαίτερα οι μαύρες) θεωρούνται αφροδισιακές, διουρητικές, υπακτικές και τις χρησιμοποιούν για άσθμα, χολή, αιματολογικά προβλήματα και δυσουρία. Στη λαϊκή ιατρική τα σταφύλια χρησιμοποιήθηκαν για καρκίνο και παθήσεις της καρδιάς και των νεφρών. Κατά την περίοδο του κλαδέματος ή της χάραξης οι αγρότες μάζευαν τον χυμό (τα δάκρυα) του αμπελιού και τον χρησιμοποιούσαν εναντίον των εκζεμάτων και σε περιπτώσεις οφθαλμικών παθήσεων. Γύρω στον 15ο αιώνα π.Χ. άρχισε να εξαπλώνεται η καλλιέργεια του αμπελιού, αποτελώντας μια από τις βασικές οικονομικές πηγές του τόπου, όπως μαρτυρούν και οι απεικονίσεις σταφυλιών στα νομίσματα της εποχής.

Το φυτό περιέχει φαινολικές ενώσεις, ανθοκυανίνες, τανίνες, γλυκοζίτες, καροτενοειδή και πολλά αλκαλοειδή. Οι ράγες περιέχουν τρυγικό οξύ, μηλικό οξύ, τρυγικά άλατα, σάκχαρα, πηκτίνη, τανίνη, καροτίνη, βιταμίνες Α1, Β1, Β2 και C. Ο χυμός τους είναι πλούσιος σε υδατάνθρακες και οργανικά οξέα. Τα κουκούτσια περιέχουν ξηραντικό έλαιο, δεψικές ουσίες και πηκτίνη. Οι ράγες και τα φύλλα περικλείουν κάλιο, άμυλο, κόμμι και ασβέστιο. Τελευταία από πολλούς ερευνητές υποστηρίζεται, ότι οι ποικιλίες χωρίς κουκούτσια δεν περιέχουν κάποιες από τις θεραπευτικές ιδιότητες των σταφυλιών, πολλές από τις οποίες προέρχονται από τους σπόρους τους, χάρη στο εμπλουτισμένο φυτοχημικό τους περιεχόμενο.

Τα σταφύλια διαθέτουν ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες, ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα, προστατεύουν την καρδιά, τα αγγεία, τους πνεύμονες και τονώνουν το δέρμα, ασκώντας αντιγηραντική και καρδιοπροστατευτική δράση. Τα λιπαρά οξέα που περιέχονται στο κουκούτσι του σταφυλιού, μειώνουν τη χοληστερίνη και βοηθούν στην πρόληψη καρδιαγγειακών παθήσεων. Η βιταμίνη Α που περιέχουν βοηθά στην καλή όραση ενώ οι ανθοκυανίνες δυναμώνουν τα αγγεία των ματιών κι επιβραδύνουν την γήρανση της όρασης και την ανάπτυξη παθήσεων του αμφιβληστροειδούς. Λέγεται πως οι θεραπευτικές ιδιότητες των σταφυλιών αποδίδουν καλύτερα όταν τρώγονται με άδειο στομάχι και κυρίως το πρωί.

Τα φύλλα της Αμπέλου, λόγω των συστατικών τους, προσφέρουν αληθινή προστασία στα αιμοφόρα αγγεία (φλεβίτιδες, κιρσούς, αιμορροΐδες, εμμηνορραγία κ.α.). Είναι επίσης, στυπτικά και τονωτικά και με το αφέψημα τους καταπολεμάται η παχυσαρκία, ενώ παράλληλα βοηθάνε και στην ρύθμιση της κυκλοφορίας του αίματος.

Επίσης, όλα τα παραγόμενα προϊόντα, κρασί, ξύδι και σταφίδα, διαθέτουν παρόμοιες θεραπευτικές ιδιότητες. Τα άσπρα κρασιά είναι διεγερτικά και διουρητικά, ενώ τα κόκκινα είναι τονωτικά και στυπτικά. Το ξύδι είναι ευφραντικό και αναλγητικό σε εισπνοές και δροσιστικό σε επαλείψεις και επιθέματα. Οι σταφίδες θεωρούνται επιπλέον διουρητικές και αφροδισιακές.Τα σταφύλια δεν προτείνονται σε διαβητικούς διότι περιέχουν πολλά σάκχαρα, ενώ το φλούδι και οι σπόροι βλάπτουν τους δυσκοίλιους. 

Οι πληροφορίες που δίνονται είναι καθαρά ενδεικτικές και δεν συνίσταται να λαμβάνετε βότανα αλόγιστα χωρίς τη συμβουλή ειδικού.