ΔΙΑΤΡΟΦΗ: Βιταμίνη C, η σπουδαιότερη χημική ένωση για τη συντήρηση της ζωής!

Η βιταμίνη C, που καλείται επίσης και ασκορβικό οξύ ή άφυδρο-ασκορβικό οξύ ή εξ-ουρανικό οξύ ή και αντί-σκορβουτική βιταμίνη, είναι σπουδαιότατη χημική ένωση, η οποία βρέθηκε αρχικά στα εσπεριδοειδή. Η βιταμίνη C έχει τη μεγαλύτερη κατανάλωση από οποιοδήποτε άλλο συμπλήρωμα και είναι μία από τις πιο πολύπλευρες βιταμίνες που έχουμε ανάγκη για τη συντήρηση της ζωής. Η ανακάλυψη της βιταμίνης C συνδέεται με την ιστορία του σκορβούτου, ασθένεια που παρατηρούνταν κυρίως σε ναυτικούς. 

Το 1720 ο Αυστριακός γιατρός Cramer διέγνωσε ότι πρόκειται για ασθένεια που οφείλονταν σε ελαττωματική διατροφή και υπέδειξε ότι θα μπορούσε να γιατρευτεί με 50 γραμμάρια χυμό πορτοκαλιού ή λεμονιού ημερησίως. Ακόμη παλιότερα, ναυτικοί είχαν διδαχτεί από τους Ινδιάνους, ότι ρόφημα που παρασκευαζόταν με βελόνες από έλατα μπορούσε επίσης, να θεραπεύσει το σκορβούτο. Σήμερα γνωρίζουμε ότι για το σκορβούτο υπεύθυνη είναι η έλλειψη της βιταμίνης C και πως ο χυμός πορτοκαλιών, καθώς και οι βελόνες των κωνοφόρων δέντρων, περιέχουν αυτή την βιταμίνη σε μεγάλες ποσότητες. 

Επίσημα, η βιταμινική δράση της βιταμίνης C ανακαλύφθηκε το 1932 από τους C.G. King και W.A. Waugh, που απομόνωσαν το ασκορβικό οξύ από το χυμό λεμονιού και απέδειξαν ότι προλαμβάνει την εκδήλωση του σκορβούτου. Έτσι, η βιταμίνη ονομάστηκε «ασκορβικό οξύ» λόγω της συγκεκριμένης δράσης της. 

Στη φύση υπάρχουν δύο μορφές της βιταμίνης C: το ασκορβικό οξύ, δηλαδή η αναχθείσα μορφή και το αφυδρο-ασκορβικό οξύ δηλαδή η οξειδωμένη μορφή του. 
Το ασκορβικό οξύ είναι μια ένωση σχετικά απλής δομής που μοιάζει με την σύνθεση των μονοσακχαριτών. Αυτή συντίθεται από τη γλυκόζη ή άλλα απλά σάκχαρα στα φυτά και στα περισσότερα είδη ζώων. Το ασκορβικό οξύ εμποδίζει το σχηματισμό ενδογενών ή εξωγενών νιτροσαμινών που θεωρούνται γαστρικά καρκινογόνα για αυτό λέμε ότι η βιταμίνη C έχει αντίστροφη σχέση με την εμφάνιση ορισμένων τύπων καρκίνου. 

Ιδιότητες

Το ασκορβικό οξύ είναι μια λευκή, άοσμη, κρυσταλλική σκόνη, ιδιαίτερα ανθεκτική στην ξηρασία του περιβάλλοντος. Σε διαλύματα αυτό είναι το πιο ασταθές σε σύγκριση με όλες τις άλλες βιταμίνες. Είναι εξαιρετικά υδροδιαλυτή, αλλά όχι λιποδιαλυτή (δηλαδή διαλύεται στο νερό, όχι όμως στα λίπη). Η μεγάλη διαλυτότητα του ασκορβικού οξέος στο νερό έχει ως συνέπεια την απώλεια μεγάλου ποσοστού κατά το πλύσιμο των φρούτων και λαχανικών. Επιπλέον, είναι ιδιαίτερα ανθεκτική στην ξηρασία του περιβάλλοντος και σταθερή στο φως και στον αέρα. Ωστόσο, η οξείδωση (καταστροφή) του ασκορβικού οξέος επιταχύνεται με τον αέρα, τη θερμότητα, το φως, τα αλκάλια, τα οξειδωτικά ένζυμα και από ίχνη χαλκού και σιδήρου. Επίσης, σημαντικές απώλειες παρατηρούνται κατά το μαγείρεμα, ιδιαίτερα σε pH αλκαλικό, πρωταρχικά εξαιτίας της υδροδιαλυτότητάς της. Η καταστροφή της βιταμίνης ελαχιστοποιείται σε τροφές ή περιβάλλον όξινο, με την τοποθέτηση των τροφών στο ψυγείο και με την προστασία τους από την έκθεσή στον αέρα. Βασική λειτουργία της βιταμίνης C είναι η συμμετοχή της στην κατασκευή και συντήρηση ενδοκυτταρικών συνδετικών ουσιών ζωτικής σημασίας για τους χόνδρους, τα οστά, τους μύες και το κολλαγόνο. Έτσι, είναι απαραίτητη στο σχηματισμό του ενδοθηλίου των τριχοειδών αγγείων, στη διατήρηση της συνοχής των κυττάρων, την καλή κατάσταση του τοιχώματος των αγγείων, τη δημιουργία νέου ιστού και την ανανέωση του υπάρχοντος. 

Αναλυτικά, οι δράσεις της βιταμίνης C είναι:

Σχηματισμός του Κολλαγόνου
Ένας από τους πλέον σαφώς αποδειγμένους ρόλους της δράσης της βιταμίνης C είναι η σύνθεση και η διατήρηση της ακεραιότητας του κολλαγόνου, δηλαδή της ουσίας που συνδέει τα κύτταρα του σώματος μεταξύ τους. 
Ανεπάρκεια του συστήματος σύνθεσης-σχηματισμού κολλαγόνου έχει ως αποτέλεσμα την καθυστέρηση της επούλωσης πληγών και εγκαυμάτων. 
Επίσης, σε περίπτωση έλλειψης σε βιταμίνη C παρατηρούνται αιμορραγίες στα ούλα, κινητικότητα και πτώση δοντιών, αιμορραγίες στο δέρμα και στα οστά. Πρόκειται για τη διατροφική πάθηση σκορβούτο, η οποία θεραπεύεται με χορήγηση βιταμίνης C.

Απορρόφηση Σιδήρου και Ασβεστίου
Η βιταμίνη C αυξάνει την απορρόφηση του σιδήρου με την μετατροπή του δισθενούς σιδήρου σε τρισθενή, που απορροφάται ευκολότερα. Επίσης, με το ασβέστιο σχηματίζεται υδροδιαλυτή ένωση και απορροφάται ευκολότερα. 

Χοληστερίνη
Τα επίπεδα της χοληστερίνης στο ήπαρ και στον ορό του αίματος φαίνεται να αυξάνονται σε ανεπάρκεια της βιταμίνης C και να μειώνονται σε χορήγησή της, με αντίστοιχη μείωση ή αύξηση της μετατροπής της χοληστερίνης σε χολικά άλατα. 

Θειική χοληστερίνη
Πιστεύεται ότι ο θειικός μεταβολίτης της βιταμίνης, δηλαδή το θειικό ασκορβικό οξύ, πιθανόν να σχηματίζει τη θειική χοληστερίνη, μια ένωση υδροδιαλυτή που εύκολα αποβάλλεται με τα ούρα, με αποτέλεσμα να μειώνονται τα επίπεδα της χοληστερίνης στο αίμα. 

Αντιοξειδωτική δράση
Η βιταμίνη C είναι ένα ιδιαίτερα αντιοξειδωτικό μέσο για την προφύλαξη των βιταμινών Α και Ε και των πολυακόρεστων λιπαρών οξέων από οξείδωση. 

Στήριξη των Δοντιών και των Οστών
Η βιταμίνη C απαιτείται για τη φυσιολογική ανάπτυξη των οδοντοβλαστών, μια στιβάδα κυττάρων που σχηματίζει την οδοντίνη, ουσία των δοντιών. Κατά την έλλειψη της βιταμίνης C παρατηρείται ελλιπής παραγωγή οδοντίνης, με αποτέλεσμα την καταστροφή των δοντιών. 

Ισχυροποίηση των τοιχωμάτων των Τριχοειδών και Αιμοφόρων Αγγείων 
Το ασκορβικό οξύ είναι απαραίτητο για την ενδυνάμωση των τοιχωμάτων των αιμοφόρων αγγείων, ιδιαίτερα των τριχοειδών. Ανεπάρκειά του προκαλεί εξασθένιση και μείωση της ελαστικότητάς τους που τελικά οδηγούν σε ρήξεις και δημιουργία αιμορραγικών εστιών. 

Προφύλαξη από Λοιμώξεις και Πυρετό
Κατά τη διάρκεια λοιμώξεων και πυρετού παρατηρούνται χαμηλά επίπεδα βιταμίνης C στο αίμα και στους ιστούς. Επομένως, για μεγαλύτερη προφύλαξη θα πρέπει να αυξάνεται η πρόσληψή της. 

Προφύλαξη και Αντιμετώπιση Κοινού Κρυολογήματος
Μεγάλες δόσεις της συγκεκριμένης βιταμίνης συντελούν σε εκδήλωση πιο ήπιας και μικρότερης διάρκειας συμπτωμάτων της ίωσης. 

Αντιισταμινική Δράση 
Η βιταμίνη C έχει αντιισταμινική δράση και χρησιμοποιείται για ασθένειες τύπου αλλεργικής αντίδρασης, όπως από ισταμίνη. Εργαστηριακές έρευνες απέδειξαν ότι το ασκορβικό οξύ επιτυγχάνει αποτοξίνωση από την ισταμίνη. 

Αποτοξινωτική Επίδραση 
Η βιταμίνη C φαίνεται ότι εμπλέκεται σε ομάδα βιοχημικών αντιδράσεων που στόχο έχουν την αποτοξίνωση του σώματος από την επίδραση τοξικών ουσιών ή φαρμάκων. 

Βιταμίνη C και Καρκίνος 
Τους μηχανισμούς με τους οποίους η βιταμίνη C εμποδίζει την ανάπτυξη ορισμένων μορφών καρκίνου ανακάλυψαν επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο Τζον Χόπκινς, στη Βαλτιμόρη. Το κλειδί ως φαίνεται είναι η υπονόμευση της ικανότητας των όγκων να αναπτύσσονται υπό ορισμένες συνθήκες – και όχι η προστασία του DNA των υγιών κυττάρων, όπως νόμιζαν έως τώρα οι ειδικοί. Τις δυνητικές αντικαρκινικές ιδιότητες της βιταμίνης C, παρατήρησε για πρώτη φορά την δεκαετία του ΄70 ο φημισμένος νομπελίστας χημικός Λίνους Πάουλινγκ. Η θεωρία του για την αντικαρκινική βιταμίνη C εξακολουθεί να διχάζει την επιστημονική κοινότητα. Ο Πάουλινγκ, κέρδισε το βραβείο Νόμπελ Χημείας καθώς και το Νόμπελ Ειρήνης και πέθανε το 1994. 

Επίπεδα βιταμίνης C στο αίμα
Η βιταμινική-C κατάσταση του ατόμου αποφασίζεται από την εμφάνιση κλινικών ή όχι σημείων και από τα επίπεδα της βιταμίνης στο αίμα. Προδιάθεση αιμορραγίας των τριχοειδών στο δέρμα ή στα ούλα αποτελεί ένδειξη ανεπάρκειας σε βιταμίνη C. Από τις αιματολογικές εξετάσεις η απλούστερη είναι η μέτρηση του L-ακορβικού οξέος στο αίμα. 

Περιεκτικότητα βιταμίνης C στους ιστούς του οργανισμού
Η βιταμίνη C βρίσκεται σε αρκετά ζωικά όργανα του ανθρώπινου οργανισμού που εκτελούν βασικές λειτουργίες. 


Προτεινόμενες ημερήσιες προσλήψεις
Ημερήσια πρόσληψη 10mg ασκορβικού οξέος προφυλάσσει από την εμφάνιση σκορβούτου. Όμως, αυτό δεν θεωρείται ως το χαμηλότερο επίπεδο αν ληφθούν υπόψη η εξατομίκευση της κάθε περίπτωσης και τα όρια ασφαλείας του πληθυσμού. Δεν είναι δυνατόν όλοι οι άνθρωποι να έχουν τον ίδιο μεταβολισμό και επομένως να έχουν τις ίδιες ανάγκες για βιταμίνες. Παρακάτω καταγράφονται κάποιες ενδεικτικές τιμές για τις ημερήσιες προσλήψεις κάθε ατόμου ξεχωριστά. Η Ευρωπαϊκή Ένωση συνιστά 60mg την ημέρα, ενώ το υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ (USDA) συνιστά 90 mg για τους άντρες κι επιπλέον 35mg για τους καπνιστές. 


Ομάδες ατόμων για ημερήσια δόση βιταμίνης C
Η βιταμίνη C είναι η πιο ασταθής βιταμίνη για αυτό παρατηρούνται σημαντικές απώλειες κατά την επεξεργασία των τροφών. Στα άτομα με ανάγκη για ημερήσια δόση ανήκουν αυτοί που παίρνουν: 

• ασπιρίνη 
• αντισυλληπτικά χάπια 
• αντιβιοτικά 
• κορτικοειδή 
• βαρβιτουρικά 
• αυτοί που αντιμετωπίζουν καταστάσεις στρες 
• οι ηλικιωμένοι 
• οι αθλητές 
• τα άτομα που έχουν υποστεί εγχειρήσεις 
• οι διαβητικοί 
• και όσοι πάσχουν από δωδεκαδακτυλικό έλκος 
• καπνιστές (κάθε τσιγάρο καταστρέφει 25mg βιταμίνης C) 

Συνήθεις παθήσεις που απαιτούν την αύξηση της λήψης σε βιταμίνη C

• Αλλεργίες – αλλεργία του αναπνευστικού συστήματος
• Αναιμία
• Αρτηριοσκλήρωση
• Ασθμα 
• Βήχας 
• Γρίπη
• Έκζεμα 
• Εμμηνόπαυση (συμπτώματα)
• Επιχείλιος έρπης 
• Κατάθλιψη
• Κόπωση (χρόνια)
• Κρυολογήματα
• Μυκητιάσεις του στόματος και του κόλπου
• Πιτυρίδα
• Stress
• Φλεβίτιδα
• Ψωρίαση

Η συμβολή της βιταμίνης C στο δέρμα
Όπως όλοι οι ιστοί και τα όργανα, έτσι και το δέρμα και τα μαλλιά, ακόμη και τα νύχια χρειάζονται βιταμίνες για να μπορούν να διατηρούνται σε καλή κατάσταση. Το υγιές, νεανικό δέρμα οφείλεται πάντοτε στην καλή κυκλοφορία του αίματος. Αν έχετε εγκαταλείψει το δηλητήριο του καπνού, η βιταμίνη C θα σας βοηθήσει. Έτσι, η θαμπή όψη της καπνίστριας θα αντικατασταθεί από νέα λάμψη υγείας. 
Για να προστατέψετε το δέρμα σας

• πρέπει να τρώτε πολλά φρέσκα εσπεριδοειδή, πορτοκάλια, γκρέιπφρουτ, κ.α. 
• είναι απαραίτητο να καταναλώνετε μεγάλες ποσότητες χορταρικών και λαχανικών.
• χρειάζεται να προστατεύετε το δέρμα σας από τον ήλιο με αντηλιακά προϊόντα όλο το χρόνο. 
• έχετε τη δυνατότητα να επιλέξετε ή να φτιάξετε κάποιο καλλυντικό προϊόν με βιταμίνη C.
• Συνδυάζοντας όλα τα παραπάνω, δίνετε στο δέρμα σας την ευκαιρία να αμυνθεί στους δύο μεγάλους εχθρούς του: τον ήλιο και το χρόνο.

Γνωρίζατε ότι..

• Η περιεκτικότητα των μήλων σε βιταμίνη C μειώνεται κατά 67% μετά από μόλις 2-3 μήνες από την ημέρα της συλλογής τους. 
• Οι πατάτες που συλλέγονται το φθινόπωρο χάνουν περίπου τα δύο τρίτα της βιταμίνης C που περιέχουν μέχρι την άνοιξη και όλη τη βιταμίνη C τους μέχρι το καλοκαίρι. 
• Τα πράσινα λαχανικά χάνουν όλη τη βιταμίνη C που περιέχουν μέσα σε λίγες ημέρες αποθήκευσή τους σε θερμοκρασία δωματίου. 
• Τα πορτοκάλια χάνουν 30% βιταμίνης C μετά το στύψιμο. 
• Τα κατεψυγμένα φρούτα και λαχανικά χάνουν τη βιταμίνη C τους κατά 25%