ΒΟΤΑΝΑ: Σμέουρο (Rubus Idaeus) Οικογένεια: Rosaceae, Γένος: Rubus
Το Σμεουρο (Raspberry) ή Νάουρο ή Φραμπουάζ στα γαλλικά, είναι πολυετής φυλλοβόλος αγκαθωτός θάμνος, που φτάνει σε ύψος το 1 με 1.5 μέτρο και έχει χαρακτηριστικούς κόκκινους καρπούς. Ανήκει στην οικογένεια των Ροδοειδών (Rosaceae) και χρήσιμα μέρη του φυτού είναι οι καρποί και τα φύλλα του. Οι καρποί του είναι πολύ νόστιμοι, με γλυκιά, αρωματική και ελαφρά υπόξινη γεύση, αλλά και πολύτιμη διατροφική αξία.
Το Σμέουρο καλλιεργείται από τον 3ο π.Χ. αιώνα και αναφέρεται στα κείμενα των αρχαίων ελλήνων συγγραφέων. Κατά τον Πλίνιο πρωτοεμφανίστηκε στην Ίδη κοντά στην Τροία και ο καρπός του φυτού στην αρχή είχε λευκό χρώμα. Σύμφωνα με την παράδοση, η νύμφη Ιδη, κόρη του βασιλιά της Κρήτης και τροφός του Δία, θέλησε να μαζέψει Σμέουρα και να τα δώσει στον πεινασμένο Δία, αλλά πλήγωσε το στήθος της με ένα αγκάθι του φυτού, με αποτέλεσμα ο καρπός του να αλλάξει χρώμα και να γίνει κόκκινος. Ο Πλίνιος στη φυσική του ιστορία αναφέρει ότι ο θάμνος αυτός φύεται μόνο στο όρος Ιδη της Κρήτης και για τον λόγο αυτό το ονόμασε Rubus idaeus.
Οι άποικοι της Αμερικής χρησιμοποιούσαν το εκχύλισμα της ρίζας για τους πόνους των ματιών και τον φρέσκο χυμό των καρπών για την διάλυση της μικροβιακής πλάκας από τα δόντια. Τα φύλλα του φυτού έχουν χρησιμοποιηθεί για αιώνες από τις γυναίκες προκειμένου να ενισχύσουν τα αναπαραγωγικά όργανα, ιδιαίτερα κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης. Στην παραδοσιακή κινέζικη ιατρική χρησιμοποιούν τα Σμέουρα για την ενδυνάμωση των νεφρών και την πρόληψη της ενούρησης.
Στη χώρα μας δεν υπάρχουν τοπικές ονομασίες για τα Σμέουρα και συνήθως αποκαλούνται βατόμουρα, όμως έχουν μια ουσιαστική διαφορά. Τα Σμέουρα είναι κοίλα και άδεια εσωτερικά, ενώ τα βατόμουρα έχουν «γεμάτους» καρπούς. Το φυτό καλλιεργείται ευρέως στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, την Ολλανδία, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Δανία, τη Γαλλία και πολλές χώρες της Νοτίου Αμερικής.
Περιέχουν φλαβονοειδή, αλκαλοειδή, ανθοκυανίνες, γλυκοσίδες, μηλικό οξύ, βιταμίνες (C, D, Ε, Β1, Β3) σίδηρο, ασβέστιο, μαγνήσιο, μαγγάνιο, φώσφορο, σελήνιο, πυρίτιο, θείο και τανίνες. Επίσης, οι καρποί περιέχουν ζαχαρώδη ουσία, ευώδες πτητικό έλαιο, πηκτίνη, κιτρικά και μηλικά οξέα, μεταλλικά άλατα και νερό. Τα φύλλα του Σμέουρου περιέχουν φραγκανίνη και τανίνη και θεωρούνται αποτελεσματικό στυπτικό φάρμακο. Ο καρπός είναι πλούσιος σε αντιοξειδωτικά και είναι από τα λίγα φρούτα που η κατανάλωση του δεν έχει σημαντική επίδραση στα επίπεδα σακχάρου στο αίμα.
Τα φύλλα είναι αντιφλεγμονώδη, στυπτικά, αποσυμφορητικά και διεγερτικά. Χρησιμοποιούνται ως αφέψημα σε περιπτώσεις διάρροιας, καθώς και για τη τόνωση της μήτρας, αλλά μόνο τους τελευταίους μήνες της εγκυμοσύνης ως βοήθημα για τον τοκετό. Έχουν επίσης αποδειχθεί αποτελεσματικά στην ανακούφιση της επώδυνης εμμηνόρροιας, καθώς και στις κράμπες της περιόδου. Εξωτερικά, τα φύλλα και οι ρίζες του χρησιμοποιούνται ως γαργάρα για τη θεραπεία της αμυγδαλίτιδας και των φλεγμονών του στόματός, αλλά και ως κατάπλασμα σε επιπεφυκίτιδα, μικρές πληγές, εγκαύματα και κιρσώδη έλκη. Ο καρπός έχει διουρητικές και αντι-σκορβουτικές ιδιότητες και ο χυμός του, λέγεται πως έχει ευεργετική επίδραση στη καρδιά. Λόγω της αντιοξειδωτικής τους δράσης, υποστηρίζεται πως τα συγκεκριμένα φρούτα διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο σε σοβαρά προβλήματα του στομάχου και του παχέος εντέρου. Θεωρείται επίσης, πως μπορούν να προστατεύσουν το συκώτι και να ενισχύσουν την όραση.
Τα Σμέουρα χρησιμοποιούνται επίσης, στη βιομηχανία για την παρασκευή μαρμελάδας, ζελέδων, χυμών, παγωτών, λικέρ, ως προσθετικά γιαουρτιών, κρασιών και στη ζαχαροπλαστική. Λέγεται πως 125 γρ. από κόκκινα Σμέουρα καλύπτει το 50% της ημερησίας δόσης του ανθρώπινου οργανισμού σε βιταμίνη C, το 10% σε σίδηρο, παρέχει σημαντικές ποσότητες σε βιταμίνες, πηκτίνες ανόργανα άλατα, ενώ έχει μόνο 70 περίπου θερμίδες και χαμηλή περιεκτικότητα σε νάτριο.
Οι καρποί πρέπει να αποφεύγονται από όσους παρουσιάζουν υπολειτουργία και φλεγμονές των νεφρών, λόγω των αυξημένων ουρικών οξέων που περιέχουν.
Στη χώρα μας παλαιότερα, τα Σμέουρα καλλιεργούνταν συστηματικά, όμως λόγω κακής οργάνωσης της παραγωγής αλλά και της αγοράς σχεδόν εξαφανίσθηκαν. Μπορούν να αναπτυχθούν ως καλλιέργεια υπαίθρου αλλά και ως καλλιέργεια θερμοκηπίου και να δώσουν ένα ικανοποιητικό εισόδημα στον παραγωγό, καθώς παρουσιάζουν μεγάλη ζήτηση στις αγορές του εξωτερικού (μέση απόδοση: 1.000 κιλά ανά στρέμμα).
Οι πληροφορίες που δίνονται είναι καθαρά ενδεικτικές και δεν συνίσταται να λαμβάνετε βότανα αλόγιστα χωρίς τη συμβουλή ειδικού.