ΒΟΤΑΝΑ: Σκορπίδι (Ceterach Officinarum) Οικογένεια: Aspleniaceae, Γένος: Ceterach

Το Σκορπίδι (Spleenworts) είναι ένα ποώδες, πολυετές και υδροχαρές είδος φτέρης που ανήκει στην οικογένεια των Aspleniaceae του γένους Asplenium, το οποίο αριθμεί περίπου 700 είδη. Φύεται στη Δυτική και Κεντρική Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης και της περιοχής της Μεσογείου και κυρίως στην Κρήτη, ενώ θεωρείται προστατευόμενο είδος. Στη χώρα μας το συναντούμε με τις κοινές ονομασίες Σκορπίδι, Ασπλήνιο, Σκορπιδόχορτο, Χρυσόχορτο, Αγριοσπάρτι κ.α. Φύεται πάνω στους βράχους τους οποίους  σπάει για να βάλει τις ρίζες του και υποστηρίζεται πως με τον ίδιο τρόπο θρυμματίζει και την πέτρα στα νεφρά. Για την ιδιότητά του αυτή μάλιστα η τοπική ονομασία του βοτάνου στη Ρόδο είναι «Σπάκα πέτρα».

Βότανο γνωστό από την αρχαιότητα, όπου το χρησιμοποιούσαν για τις διουρητικές και αποχρεμπτικές του ιδιότητες. Ο Διοσκουρίδης το ονόμαζε Ασπλήνιο. Χρησιμοποιήθηκε παραδοσιακά εδώ και εκατονταετίες για νοσήματα της κύστεως και γενικότερα των ουροφόρων οδών. Στην Κρήτη το χρησιμοποιούσαν από παλιά όπως και σήμερα για τις πέτρες σε νεφρούς και χολή. Στα Αγγλικά η ονομασία του βοτάνου είναι Σπληνοβότανο (spleenworts) γιατί το θεωρούσαν χρήσιμο για της ασθένειες της σπλήνας.

Τα φύλλα περιέχουν τανίνη και οργανικά οξέα, ενώ η γεύση του είναι πικρή. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιείται όλο το φυτό εκτός από τη ρίζα, την οποία καλό είναι, όταν συλλέγουμε το φυτό, να μην την ξεριζώνουμε για να μπορέσει να αναπτυχθεί και πάλι. Το φυτό αντέχει στην ξηρασία και περιέχει υψηλές συγκεντρώσεις φαινολικών ενώσεων, όπως χλωρογενικό οξύ και καφεϊκό οξύ, οι οποίες μειώνονται κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αφυδάτωσης.

Το Σκορπίδι δρα ως καταπραϋντικό, διουρητικό, αποχρεμπτικό και εφιδρωτικό. Χρησιμοποιείται κατά των νοσημάτων της κύστεως, των ουροφόρων οδών και των νεφρών. Είναι πολύ αποτελεσματικό για την αφαίρεση της πέτρας από τους νεφρούς. Γενικότερα δρα κατά της διάρροιας και είναι θεραπευτικό της σπλήνας, των στηθικών παθήσεων και του βήχα. Έχει ακόμη ανθελμινθικές ιδιότητες (για τους σκώληκες των εντέρων). Εξωτερικά οι θεραπευτές το χρησιμοποιούν ως έμπλαστρο για τα σπυριά του δέρματος και ιδιαίτερα για τη νεανική ακμή.

Παρά το γεγονός πως δεν έχουν αναφερθεί στοιχεία τοξικότητας, πρέπει να αναφερθεί ότι το φυτό περιέχει θυαμινάση, ένα ένζυμο που καταστρέφει τη βιταμίνη Β. Σε μικρές ποσότητες το ένζυμο αυτό δεν κάνει καμία ζημιά σε ανθρώπους  που τρώνε τροφές πλούσιες σε βιταμίνη Β, ενώ καταστρέφεται από τη θερμότητα και έτσι με το βράσιμο για την παρασκευή αφεψήματος διασπάται και απενεργοποιείται. Ωστόσο, θα ήταν καλό όσοι χρησιμοποιήσουν για κάποιο διάστημα το συγκεκριμένο βότανο να λαμβάνουν παράλληλα και συμπληρώματα των βιταμινών του συμπλέγματος Β.

Οι πληροφορίες που δίνονται είναι καθαρά ενδεικτικές και δεν συνίσταται να λαμβάνετε βότανα αλόγιστα χωρίς τη συμβουλή ειδικού.