ΒΟΤΑΝΑ: Σαπουνόχορτο (Saponaria Officinalis) Οικογένεια: Caryophyllaceae, Γένος: Saponaria

Λέγεται και Σαπωνάρια (Soapwort) και ανήκει στην ευρύτερη οικογένεια των Καρυοφυλλωδών (Caryophyllaceae). Πρόκειται για φυτό ενδημικό στη Νότια Ευρώπη, τη Νοτιοδυτική Ασία και ιδιαίτερα τη Συρία. Είναι φυτό που σπάνια ξεπερνάει σε ύψος τα 60εκ. και λόγω της ανθεκτικότητας του μπορεί να καλλιεργηθεί ακόμη και σε άγονα ή αμμώδη εδάφη. 

Το Σαπουνόχορτο  το συναντούμε και με τις ονομασίες Σαπουνόριζα, Τσουένι και Χαλβαδόριζα, καθώς χρησιμοποιείται στη διαδικασία παρασκευής του χαλβά. Έγινε όμως παγκοσμίως γνωστό λόγω της χρήσης του ως απορρυπαντικού γιατί τα φύλλα του, όταν έρχονται σε επαφή με το νερό, δημιουργούν αφρό. 

Το βότανο στα άνθη και τις ρίζες περιέχει σαπωνίνες, οι οποίες είναι ουσίες που μοιάζουν με ορμόνες. Ιδιαίτερα το ρίζωμα περιέχει ρητίνη, γκόμα, λεύκωμα και σαπωνίνη σαπορουμπίνη, η οποία με υδρόλυση δίνει γυψογενίνη. Τα φύλλα περιέχουν βιτεξίνη, φλαβονοειδή και βιταμίνη C. Η επιστημονική ονομασία Saponaria προέρχεται από τη λατινική λέξη "sapo" που σημαίνει "σαπούνι", και αναφέρεται στην χρησιμότητα της ως καθαριστικό. Από την ίδια λατινική ρίζα προέρχεται και το όνομα της τοξικής ουσίας σαπωνίνη, που περιέχεται στις ρίζες του φυτού σε ποσοστό μέχρι και 20% σε περίοδο πλήρους ανθοφορίας.

Η ιδιότητα αυτή της Σαπωνάριας πιθανολογείται πως ήταν γνωστή στους Ρωμαίους, όμως η ευρύτερη διάδοση του φυτού ξεκίνησε το Μεσαίωνα και την Αναγέννηση. Ως θεραπευτικό βότανο είναι γνωστό από την εποχή του Διοσκουρίδη, ο οποίος το ονόμαζε «Στρούθιον» και η χρήση του φαίνεται να αφορούσε την αντιμετώπιση διαφόρων μορφών δερματοπάθειας. Γύρω στο 1700 η Σαπωνάρια χρησιμοποιήθηκε για την αντιμετώπιση της σύφιλης. Παραδοσιακά έχει χρησιμοποιηθεί για αιώνες στον καθαρισμό ευαίσθητων υφασμάτων και ρούχων.

Στη σύγχρονη βοτανοθεραπεία, το Σαπουνόχορτο χρησιμοποιείται τόσο εσωτερικά, όσο και εξωτερικά για την αντιμετώπιση δερματικών παθήσεων. Οι σαπωνίνες που περιέχει το φυτό έχουν ισχυρή αντιφλεγμονώδη δράση, ενώ σε μεγάλες δόσεις η Σαπωνάρια δρα ως ισχυρό καθαρτικό και είναι ελαφρώς τοξική. Σύμφωνα με τους βοτανοθεραπευτές, η Σαπωνάρια είναι αποτελεσματική κατά των δερματοπαθειών, όπως είναι η ψωρίαση, τα εκζέματα και η ακμή. Επίσης, σε πολλά συγγράμματα αναφέρεται πως η Σαπωνάρια αυξάνει την έκκριση της χολής και για το λόγο αυτό θεωρείται ένα από τα πιο αποτελεσματικά χολαγωγά. Θεωρείται ακόμη, βότανο με αποχρεμπτικές, εφιδρωτικές, διουρητικές και υπακτικές ιδιότητες σε μικρές δόσεις. Ως εφιδρωτικό, υποστηρίζεται πως ρίχνει τον πυρετό. Επίσης, χρησιμοποιείται σε πολλά εξειδικευμένα σαμπουάν, καθώς θεωρείται πως μειώνει τη τριχόπτωση. 

Σε μεγάλες δόσεις η Σαπωνάρια έχει ισχυρή καθαρτική δράση και γίνεται τοξική γιΆ αυτό πρέπει να χορηγείται κάτω από ιατρική επίβλεψη. Σε υπερβολικές δόσεις καταστρέφει τα ερυθρά αιμοσφαίρια και προκαλεί παράλυση του κυκλοφοριακού συστήματος. Ωστόσο, παρά την τοξικότητά της βρίσκει μαγειρική χρήση ως γαλακτοποιητής στην εμπορική προετοιμασία του χαλβά από ταχίνι, καθώς και στη ζυθοποιία. Επίσης, βράζοντας τα φρέσκα φύλλα και άνθη του φυτού σε νερό μπορείτε να φτιάξετε εξαιρετικό υγρό σαπούνι κατά της ξηροδερμίας για όλο το σώμα αλλά και για τα μαλλιά (προσοχή να μην πάει στα μάτια).

Οι πληροφορίες που δίνονται είναι καθαρά ενδεικτικές και δεν συνίσταται να λαμβάνετε βότανα αλόγιστα χωρίς τη συμβουλή ειδικού.