ΒΟΤΑΝΑ: Μανδραγόρας (Atropa Mandragora, ή Mandragora Officinalis) Οικογένεια: Solanaceae, Γένος: Atropa

Το είδος απαντάται στην Α. Θεσσαλία, στη Πελοπόννησο, στα νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη. Ευδοκιμεί σε ασβεστούχα σκληρά εδάφη ημιορεινών περιοχών.  Είναι γνωστός επίσης με τις ονομασίες σερνικοβότανο, καλάνθρωπος, μανδραγούδα, μεγαλοβοτάνι, αβγουδάτσα και άλλες. Η ρίζα του είναι σαρκώδης, μακριά και μοιάζει με ανθρώπινο σώμα με δύο πόδια. Η μορφή και η υφή της ρίζας ωστόσο, μπορεί να διαφέρει από φυτό σε φυτό. Αλλοτε είναι ενιαία και άλλοτε διαχωρισμένη. Αυτό επιτρέπει τη διάκριση του κάθε φυτού σε αρσενικό ή θηλυκό. Τα φύλλα του είναι πολύ μεγάλα, ωοειδή, με κυματιστά χείλη. Το χρώμα του είναι από καστανό έως μαύρο, ενώ το εσωτερικό είναι λευκό και κολλώδες με πικρή γεύση. Ο καρπός του είναι σαρκώδης σε σχήμα μήλου με υπόγλυκη γεύση. 

Ο Μανδραγόρας είναι γνωστός από την αρχαιότητα. Βρέθηκε στους Αιγυπτιακούς τάφους των Θηβών του 1800 π.χ. Αναφέρεται από το Θεόφραστο, τον Ιπποκράτη και το Διοσκουρίδη ως φάρμακο με πολλαπλή χρήση (αναισθητικό, υπνωτικό, σπασμολυτικό, αντιφλεγμονώδες και αφροδισιακό). Όσοι επρόκειτο να ακρωτηριασθούν ή να καούν «ελάμβαναν μανδραγορίτην οίνον» για να μην πονούν την ώρα της επέμβασης. Εικάζεται ότι προκαλούσε κατάσταση ύπνου παρόμοια με κώμα, γιΆ αυτό οι αρχαίοι συνήθιζαν να αναφέρουν τη φράση «υπό μανδραγόρα καθεύδειν» για περιπτώσεις ανθρώπων που δεν αντιλαμβάνονταν την πραγματικότητα. 

Ο Διοσκουρίδης αναφέρει ότι από τη ρίζα του μανδραγόρα παρασκευάζονται ερωτικά φίλτρα. Οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν τον καρπό του και «μήλο του έρωτα». Οι νέοι στην Αττική είχαν συχνά πάνω τους ένα σακουλάκι με κομμάτια ρίζας μανδραγόρα για ερωτικό φυλαχτό. Επίσης, ο κάτοχος του μανδραγόρα, εκτός της σεξουαλικής ικανότητας, θεωρείτο ότι αποκτούσε πλούτο, υγεία και μακροζωία . Την ερωτική και μαγική του ιδιότητά λέγεται ότι την απέκτησε από τη μάγισσα Κίρκη, όταν αυτή τον πρόσφερε στους άνδρες του Οδυσσέα. Επίσης, η θεά Αφροδίτη αποκαλούνταν και «Μανδραγορίτις». Από την εποχή της Βίβλου ακόμα, στη Γένεση, υπάρχουν αναφορές για την χρήση του μανδραγόρα ως αφροδισιακό και ως βοτάνι που βοηθά στην τεκνοποίηση. Η Ραχήλ, απελπισμένη που δεν έκανε παιδιά με τον Ιακώβ, κατέφυγε στον μανδραγόρα για να γεννήσει τον Ιωσήφ. 

Κατά το Μεσαίωνα, οι θρύλοι γύρω από το μανδραγόρα καθώς και οι χρήσεις του, πολλαπλασιάστηκαν. Ήταν γνωστός ως εξαιρετικό αναισθητικό για τις εγχειρήσεις. Γνωρίζοντας τη ναρκωτική του δράση, το χρησιμοποιούσαν και σαν ηρεμιστικό για τους μελλοθάνατους. Επειδή η ρίζα του μοιάζει συχνά με ανθρώπινη μορφή, πίστευαν ότι η παρουσία τέτοιων ριζών οφειλόταν σε φαινόμενα μετεμψύχωσης και ότι το φυτό βρισκόταν κάτω από την επίδραση των δυνάμεων του σκότους. Τον ονόμαζαν επίσης “μήλο του σατανά” και πίστευαν ότι προκαλούσε τρέλα. Σύμφωνα με τους θρύλους της μεσαιωνικής περιόδου, ο μανδραγόρας φύτρωνε κάτω από τα δέντρα που γίνονταν απαγχονισμοί κατάδικων ή που είχαν χρησιμοποιήσει αυτόχειρες για να κρεμαστούν. Για να τον ξεριζώσουν, χρησιμοποιούσαν κάποιο ζώο δένοντας το πόδι του στη ρίζα του φυτού με ένα σχοινί. Η διαδικασία αυτή έπρεπε να γίνει μόνο τα μεσάνυχτα, ή νύχτες με πανσέληνο και μετά από τις απαραίτητες προσευχές και τελετουργίες. Πίστευαν πως το φυτό, καθώς το ξερίζωναν, έβγαζε μια οξεία κραυγή που τρέλαινε ή σκότωνε όποιον την άκουγε. 

Η σύγχρονη επιστήμη κατατάσσει τις ρίζες του μανδραγόρα στην κατηγορία των αναλγητικών, όπου ανήκουν και τα φύλλα της κόκας. Σήμερα, η Ελληνική Αναισθησιολογική Εταιρεία εξακολουθεί να έχει ως έμβλημά της τον μανδραγόρα. Είναι τοξικό φυτό και περιέχει ατροπίνη, σκοπολαμίνη και υοσκυαμίνη, πολύτιμες φαρμακευτικές ουσίες που χρησιμοποιούνται ως αντισπασμωδικά και καταπραϋντικά. Πρόκειται όμως για οπιούχο φυτό που μπορεί να προκαλέσει ψυχωτικά συμπτώματα (παραισθήσεις κ.α), ακόμα και το θάνατο σε μη ελεγμένες δόσεις. 

Προσοχή! Δε συνίσταται η χρήση του από μη γνωρίζοντες. 

Οι πληροφορίες που δίνονται είναι καθαρά ενδεικτικές και δεν συνίσταται να λαμβάνετε βότανα αλόγιστα χωρίς τη συμβουλή ειδικού.