Η ψυχογενής βουλιμία και η αντιμετώπισή της

Τα βουλιμικά άτομα ντρέπονται για τη συμπεριφορά τους και προσπαθούν να κρύψουν τα επεισόδια υπερφαγίας. 

Ζούμε σε μια εποχή όπου η εικόνα μας και πως μας βλέπουν οι φίλοι μας και οι συνάδελφοί μας φαίνεται να είναι κυρίαρχο στην καθημερινή ζωή μας. Σε συνδυασμό με αυτό υπάρχει μια εμμονή με το φαγητό και την δίαιτα. Βομβαρδιζόμαστε με χιλιάδες εικόνες και συμβουλές στο πώς να αποκτήσουμε μια ΅τέλεια γραμμήΆ. Έτσι, λοιπόν, οι διατροφικές διαταραχές απλώνονται σε τέτοια έκταση όπου θα ήταν αδιανόητο να συνέβαινε κάτι τέτοιο πριν από χρόνια. Έτσι, έχουν δημιουργηθεί αρκετοί μύθοι και παρανοήσεις. Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν μια λάθος εντύπωση σε σχέση με το πως κάποιος με ψυχογενή διατροφική διαταραχή φαίνεται και συμπεριφέρεται. Οι ψυχογενείς διατροφικές διαταραχές είναι πολύπλοκες διαταραχές. Οι διαταραγμένες διατροφικές συνήθειες πολλές φορές συνοδεύονται από ψυχολογικές δυσκολίες οι οποίες χρειάζεται να θεραπευτούν. 

Με το να αναπτύσσει το άτομο μια ισορροπημένη σχέση με το φαγητό και παράλληλα έχοντας το άτομο μια ισορροπημένη διατροφή το βοηθάει να έρθει σε επαφή με τα καταπιεσμένα συναισθηματικά θέματα που είναι η πηγή των διατροφικών προβλημάτων. Έτσι, μπορεί να αντεπεξέλθει και να διαχειριστεί τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει με ένα τρόπο που δεν είναι βλαβερός προς τον εαυτό του. 

Οι ψυχογενείς διατροφικές διαταραχές περιλαμβάνουν την Ψυχογενή Ανορεξία και την Ψυχογενή Βουλιμία. Ο όρος βουλιμία προέρχεται από τις λέξεις «βους» και «λιμός» (πείνα) και με την έννοια αυτή μπορεί να περιγράψει δύο πράγματα: αυτόν που μπορεί να φάει «σαν βόδι», αυτόν δηλαδή που είναι σε θέση να καταναλώσει μεγάλη ποσότητα τροφής, αλλά και κάποιον που μπορεί να φάει και ένα ολόκληρο βόδι. Σήμερα, με τον όρο βουλιμία εννοούμε επαναλαμβανόμενα επεισόδια έντονης επιθυμίας για τροφή. 

Η Ψυχογενής Βουλιμία ταξινομήθηκε ως ξεχωριστή διαγνωστική κατηγορία το 1980, δηλαδή μετρά 30 χρόνια αναγνώρισης. Η συγκεκριμένη διαταραχή έχει να κάνει με συναισθηματικές ανάγκες που φανερώνεται ότι δεν μπορούν να ικανοποιηθούν μόνο από το φαγητό. Μετά από ένα βουλιμικό επεισόδιο το άτομο θα προσπαθήσει να ξεφορτωθεί τις τροφές που κατανάλωσε προκαλώντας εμετό ή χρησιμοποιώντας καθαρτικά ή διουρητικά ή και τα δύο ή κάνοντας πολλές ώρες γυμναστική. Αυτή η τακτική είναι μέσα στα πλαίσια του να αποφύγει να πάρει βάρος. Υπολογίζεται ότι πάνω από 90-95% των βουλιμικών ατόμων είναι γυναίκες. Ο επιπολασμός της διαταραχής σε εφήβους και νεαρές γυναίκες είναι 1% ως 3% (στους άντρες το 1/10 αυτού).

Τα βασικά χαρακτηριστικά της Ψυχογενούς Βουλιμίας είναι επανειλημμένα επεισόδια υπερφαγίας κατά τη διάρκεια των οποίων το άτομο νιώθει ότι δεν μπορεί να ελέγξει τον εαυτό του, με αποτέλεσμα να σταματήσει να τρώει, να χρησιμοποιεί αντισταθμιστικές μεθόδους της να προκαλεί εμετό, να χρησιμοποιεί καθαρτικά, διουρητικά, να κάνει νηστεία ή υπερβολική άσκηση για να μην πάρει βάρος και να ασχολείται υπερβολικά με το σχήμα και το βάρος του σώματος του. Τα άτομα με την συγκεκριμένη διαταραχή σίτισης, συνήθως αισθάνονται μειονεκτικά για την εικόνα του σώματός τους ή για το βάρος τους ή και για τα δύο. Τα επεισόδια υπερφαγίας συνίστανται στην κατανάλωση τροφών με υψηλή θερμιδική αξία, που συνήθως είναι γλυκές ή ευκολομάσητες και μπορούν να καταναλωθούν γρήγορα. Τα βουλιμικά άτομα ντρέπονται για τη συμπεριφορά τους και προσπαθούν να κρύψουν τα επεισόδια υπερφαγίας. Τα επεισόδια αυτά συνήθως εκλύονται από δυσφορικές καταστάσεις, από διαπροσωπικά προβλήματα, από έντονη πείνα ύστερα από δίαιτα, ή από αρνητικά αισθήματα για το σχήμα και το μέγεθος του σώματος. Το άτομο συνήθως τρώει κρυφά και δεν σταματά παρά μόνον όταν πονέσει η κοιλιά του ή κοιμηθεί ή κάποιος το διακόψει ή προκαλέσει εμετό. Ο αυτοπροκαλούμενος εμετός χρησιμοποιείται από το 80% -90% των βουλιμικών ατόμων για νΆ αποφευχθεί η αύξηση του βάρους, αλλά και για να μειωθούν τα αισθήματα ενοχής και νΆ ανακουφισθεί ο κοιλιακός πόνος που προέρχεται από την υπερφαγία. 

Γύρω στο 30% των βουλιμικών παίρνουν καθαρτικά μετά τα επεισόδια υπερφαγίας. Είναι συνηθισμένες οι αυξομειώσεις του βάρους των βουλιμικών και οφείλονται σε εναλλασσόμενες περιόδους υπερφαγίας και νηστείας. Συχνά η υπερβολική απασχόληση με το βάρος ή τα επαναλαμβανόμενα επεισόδια υπερφαγίας και εμετού δημιουργούν κοινωνικά ή επαγγελματικά προβλήματα.

Συνήθως, τα άτομα που πάσχουν από τη διαταραχή αυτή έχουν φυσιολογικό βάρος. Ωστόσο, έχουν ενδείξεις πως πριν από την έναρξη της διαταραχής ίσως είχαν περισσότερο βάρος απΆ ότι της συνομήλικους τους. Η υπερβολική κατανάλωση τροφής γίνεται εντός της ορισμένου χρόνου, για παράδειγμα για μία ώρα, και φυσικά πρόκειται για ποσότητα σημαντικά μεγαλύτερη από ότι καταναλώνει ένα άτομο κατά τη διάρκεια αυτού του χρόνου. Αυτό συμβαίνει, σαφώς, επειδή το άτομο χάνει τον έλεγχο του φαγητού. Όταν απουσιάζει η απώλεια ελέγχου του φαγητού, μιλάμε για απλή υπερφαγία. 

Βέβαια, η κατανάλωση μικρών ποσοτήτων σε ορισμένο χρόνο σε συνδυασμό με την απώλεια ελέγχου ονομάζεται υποκειμενικό βουλιμικό επεισόδιο. Στην συγκεκριμένη διαταραχή, αλλά και στις υπόλοιπες διατροφικές διαταραχές, κάνει την εμφάνισή του ο φόβος της αύξησης του βάρους σε συνδυασμό με την στρεβλή εικόνα του σώματος, χωρίς φυσικά να λείπουν οι ανωμαλίες στη διάθεση, την αντίληψη, στην ανταπόκριση στα φυσικά και συναισθηματικά ερεθίσματα και διατροφικές συμπεριφορές. 

Μεγάλη σημασία, ως προς την θεραπεία αυτής της διαταραχής, έχουν οι διατροφικές οδηγίες που θα οδηγήσουν στην αποκατάσταση και την βελτίωση της διατροφικής συμπεριφοράς των βουλιμικών ασθενών. Οι βασικοί στόχοι της θεραπείας της βουλιμίας είναι οι εξής: 

• - Η αναγνώριση του προβλήματος από τον ασθενή. 
• - Η συνειδητοποίηση της δυσλειτουργικής συμπεριφοράς σε σχέση πάντα με τη λήψη τροφής. 
• - Η συνειδητοποίηση της δυσλειτουργικής αντίληψης για το βάρος και το σχήμα του σώματός του πάσχοντα. 
• - Το σταμάτημα το εκκαθαριστικών συμπεριφορών, όταν υπάρχουν. 
• - Η υιοθέτηση υγιεινών διατροφικών συνηθειών και κατάλληλων τρόπων ελέγχου του βάρους. 
• - Η αποτελεσματική αντιμετώπιση των προβλημάτων στη ζωή του με στόχο την απόκτηση αίσθησης ελέγχου. 
• - Αύξηση της αυτοεκτίμησης του ατόμου. 

Ένας από τους τρόπους αντιμετώπισης των βουλιμικών είναι η ψυχοδυναμική θεραπεία. Όταν αναφερόμαστε σε αυτή τη θεραπεία εννοούμε μία ενδοπροσωπική ψυχοδυναμική κατεύθυνση ή την ψυχαναλυτική πρόσβαση. Αυτού του είδους τη θεραπεία πραγματοποιείται από τον ψυχίατρο σε ατομικό ή ομαδικό επίπεδο. Μελέτες έχουν δείξει πως αυτή η θεραπεία βοηθά τις συνυπάρχουσες διαταραχές με την βουλιμία (διαταραχές διάθεσης, άγχους, ή προσωπικότητας). 

Η γνωσιακή- συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία φαίνεται να είναι η πιο γρήγορη και η πιο αποτελεσματική ψυχολογική παρέμβαση για τη νευρωσική βουλιμία και την διαταραχή επεισοδιακής υπερφαγίας 

Η διάρκεια της θεραπείας για τη βουλιμία είναι 20 συνεδρίες. Αν χρειάζεται να φτάσει ο ασθενής σε ένα πιο υγιές βάρος οι συνεδρίες γίνονται 40. Αν υπάρχει συνοσηρότητα προσθέτουμε συνεδρίες αναλόγως (συνήθως 10-20 συνεδρίες). Θα πρέπει να μειώσουμε αυτές τις συνεδρίες αν αποδειχθεί ότι η ασθενής δεν χρειάζεται επιπλέον συνεδρίες. 

Στόχος της γνωσιακής – συμπεριφοριστικής ψυχοθεραπείας για τον ασθενή είναι να αλλάξει η δυσλειτουργική συμπεριφορά όσο το δυνατόν πιο νωρίς στην θεραπεία. Απαιτείται πολύ καλή γνωσιακή ανάλυση και αξιολόγηση προκειμένου να κυλήσει σωστά η θεραπεία. Η γνωσιακή – συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει διορθώνοντας τις λανθασμένες αντιλήψεις των ασθενών για τα συναισθήματα, τις ανάγκες τους και την ικανότητα να ελέγξουν τη ζωή τους. Τους δίνεται η δυνατότητα να εντοπίσουν, με την καθοδήγηση του θεραπευτή, τις δυσλειτουργικές σκέψεις τους που οδηγούν σε δυσλειτουργικές συμπεριφορές( π.χ. βουλιμία) να τις αμφισβητήσουν και να τις αντικαταστήσουν με πιο λειτουργικές. Ακόμη, έχει τη δυνατότητα να μειώνει την συχνότητα της υπερφαγίας κατά 75% και την συχνότητα των αντιρροπιστικών μεθόδων κατά 78% μετά την λήξη της. 

Επίσης, έχει θετική θεραπευτική επίδραση στα κεντρικά χαρακτηριστικά της διαταραχής, δηλαδή, στις συμπεριφορές υπερφαγίας – κάθαρσης, στην ενασχόληση με το σχήμα και το βάρος του σώματος, στον περιορισμό της τροφής, και στην αυτοεκτίμηση των ασθενών. Τέλος, το γνωσιακό μοντέλο θεραπείας φαίνεται να προτείνεται από τους περισσότερους ερευνητές ως μία από τις πιο αποτελεσματικές θεραπείες για τις διαταραχές της πρόσληψης της τροφής. 

Βιβλιογραφία: Διαγνωστικά Κριτήρια DSM-IV-TRΤΜ Γκοτζαμάνης Κώστας, Ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας, 2004 Εισαγωγή στη Γνωσιακή θεραπεία, Judith S. Beck, Εκδόσεις Πατάκη, 2000 Η Διατροφή στα στάδια της ζωής, Αντώνης Ζαμπέλας, Ιατρικές Εκδόσεις, Αθήνα 2003 Βασικά στοιχεία Κλινικής Ψυχιατρικής, Νίκος Μάνος, Αναθεωρημένη έκδοση, Εκδόσεις Επιστημονικών βιβλίων και περιοδικών, Θεσσαλονίκη 1997