Παρόλο που το μουρουνέλαιο χρησιμοποιείται εδώ και έναν αιώνα για τη θεραπεία της ραχίτιδας, η ανακάλυψη της βιταμίνης D άργησε, γιατί οι επιστήμονες πίστευαν ότι η ουσία που θεραπεύει τη ραχίτιδα ήταν η βιταμίνη Α. Το 1918, ο Μέλλανμπι βρήκε ότι οι σκύλοι που υπέφεραν από ραχίτιδα μπορούσαν να θεραπευτούν με μουρουνέλαιο. Λίγα χρόνια μετά, το 1922, ο Μακ Κόλλουμ έδειξε ότι η ίδια η βιταμίνη Α σε άλλες τροφές δε θεράπευε τη ραχίτιδα. Στη συνέχεια, έκανε ένα πείραμα, κατά το οποίο κατέστρεψε τη βιταμίνη Α στο μουρουνέλαιο, δείχνοντας ότι παρόλα αυτά η ραχίτιδα θεραπεύεται. Παράλληλα, το 1919, κάποια έρευνα έδειξε ότι η ηλιακή ακτινοβολία των υπεριωδών ακτινών βοηθούσε στη θεραπεία της ραχίτιδας, παρόλο που αυτή η σύνδεση μεταξύ ηλιακών ακτινών και ραχίτιδας είχε γίνει αρχικά το 1890 από τον Δρ. Τ. Α. Παλμ, ο οποίος είχε διαπιστώσει τη σπανιότητα αυτής της αρρώστιας σε ηλιόλουστες χώρες. Η βιταμίνη D δεν παρασκευάστηκε συνθετικά παρά μόνο το 1935 και από τότε έχουν αναγνωριστεί 20 περίπουδιαφορετικά είδη αυτής της βιταμίνης, παρόλο που σε χρήση βρίσκονται μόνο δύο είδη (η D2 και η D3).
Απορρόφηση - Διανομή - Μεταβολισμός - Απέκκριση
Η βιταμίνη D που υπάρχει στον οργανισμό προέρχεται είτε από τρόφιμα (εξωγενής) είτε παράγεται στις επιφανειακές στιβάδες της επιδερμίδας (ενδογενής). Η απορρόφησή της είναι ταχεία και στο αίμα είναι συνδεδεμένη με ειδική α-σφαιρίνη. Εντοπίζεται στους νεφρούς, στο έντερο, στα επινεφρίδια, ενώ στο δέρμα όταν εκτίθεται στο φως, η συγκέντρωσή της αυξάνεται στο δέρμα της ράχης. Η βιο-μετατροπή της γίνεται κυρίως στο ήπαρ σε ποσοστό 70% και τα προϊόντα μεταβολισμού της είναι δραστικότερα από την D3. Με τα κόπρανα απομακρύνεται το20% της βιταμίνης D3. Η βιταμίνη D, που παράγεται από την ενέργεια του ήλιου πάνω στο δέρμα και αυτή που βρίσκεται στις τροφές, είναι στην ουσία δύο διαφορετικά είδη της ίδιας βιταμίνης, γνωστές σαν D2 και D3, αντίστοιχα. Και οι δύο βιταμίνες, όμως, έχουν την ίδια λειτουργία στο σώμα.Πηγές
Ζωικές πηγέςΥπερβιταμίνωση – Υποβιταμίνωση
Η υπερβολική δόση της βιταμίνης D προκαλεί διάφορα συμπτώματα, όπως ναυτία, ανορεξία, τάση για εμετό, μούδιασμα, ίλιγγο, πόνους και κνησμό στα δάκτυλα των χεριών και των ποδιών, σταθερή δίψα, ατονία, διάρροια, κώμα, νυκτουρία και πρωτεϊνουρία. Επίσης, τα περισσότερα από τα συμπτώματα είναι αποτελέσματα διαταραχής του μεταβολισμού των ιόντων του ασβεστίου. Ακόμη, είναι δυνατή η εναπόθεση του ασβεστίου στους μαλακούς ιστούς, ειδικά στα νεφρά, με αποτέλεσμα την νεφρολιθίαση, διάχυτη νεφρο-ασβέστωση ή και τα δύο, καθώς επίσης στους πνεύμονες και τα αιμοφόρα αγγεία. Μερικά άτομα παρουσιάζουν υπέρταση. Η τοξική δράση μεγάλων δόσεων βιταμίνης D μειώνεται με την ταυτόχρονη χρήση της βιταμίνης Α. Αντίθετα, η ελλιπής δόση της βιταμίνης στα παιδιά είναι εμφανής, από την αφύσικη στάση των άκρων, την υπερβολική εφίδρωση του κεφαλιού, την καθυστέρηση της ικανότητας να σταθούν όρθια, τα κυρτά γόνατα ή λυγισμένα πόδια, ενώ στους ενήλικες από πόνους στα κόκαλα, μυϊκή αδυναμία, μυϊκούς σπασμούς και εύθραυστα οστά.Δράση - Χρήσεις
Η βιταμίνη D στο διαιτολόγιο
Για όσους δεν παίρνουν αρκετό ήλιο, η βιταμίνη D πρέπει να συμπεριλαμβάνεται στο διαιτολόγιό τους. Σε χώρες με βαριά κλίματα, όπως αυτό της Αγγλίας, σε περιπτώσεις ηλικιωμένων ή ανάπηρων που είναι αναγκασμένοι να μένουν σπίτι, καθώς και για όσους εργάζονται νύχτα, η λήψη της βιταμίνης D μέσω ειδικού διαιτολογίου ή συμπληρωμάτων διατροφής, κρίνεται απαραίτητη.Ωστόσο η βιταμίνη αυτή βρίσκεται σε πολύ μικρές ποσότητες και σε λίγες τροφές, από τις οποίες πλουσιότερες πηγές είναι τα αυγά, το βούτυρο, το παχύ ψάρι, η μαργαρίνη και η αποξηραμένη σκόνη γάλακτος (τα δύο τελευταία όταν είναι ενισχυμένα). Η πλουσιότερη πηγή είναι το μουρουνέλαιο, το οποίο περιέχει επίσης μεγάλες ποσότητες βιταμίνης Α και συνηθίζεται η λήψη του ιδιαίτερα κατά τους χειμερινούς μήνες.Ηλιοθεραπεία και παραγωγή βιταμίνης D
Η μελανίνη του δέρματος αναχαιτίζει τις υπεριώδεις ακτίνες και διατηρεί την παραγωγή της βιταμίνης D σε χαμηλά επίπεδα. Όταν αποκτά κάποιος ελκυστικό μαύρισμα από τον ήλιο, ο οργανισμός του παράγει έως και δύο τρίτα περισσότερη βιταμίνη D στο δέρμα, σε σύγκριση με την ποσότητα που διαθέτει όταν είναι άσπρος. Σε περίπτωση όμως, υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο, το υπόστρωμα της χοληστερίνης στο δέρμα διασπάται, όχι πλέον σε βιταμίνη D, αλλά σε ανενεργά προϊόντα του φωτός προκειμένου να προστατευτεί ο οργανισμός. Στους φανατικούς της ηλιοθεραπείας και σε όσους εκτίθενται πολλές ώρες στον ήλιο , η σύνθεση της βιταμίνης D από το δέρμα υπόκειται σε σοβαρές διαταραχές: κατά τις πρώτες ημέρες της ηλιοθεραπείας ο οργανισμός δυναμώνει και αναζωογονείται, όταν όμως η ηλιοθεραπεία διαρκέσει για εβδομάδες, τότε κουράζεται και καταβάλλεται.Η βιταμίνη D στη βρεφική και στην ενήλικη ζωή
Αν τα βρέφη καταναλώνουν καθημερινά επαρκή ποσότητα μητρικού γάλακτος από υγιείς μητέρες, που σιτίζονται επαρκώς, οι ανάγκες τους σε βιταμίνες καλύπτονται, με εξαίρεση τη βιταμίνη D. Το μητρικό γάλα δεν προσφέρει στο βρέφος όλη τη βιταμίνη D που χρειάζεται, με αποτέλεσμα να απαιτείται ελεγχόμενη έκθεση του μωρού στον ήλιο ή συμπληρώματα βιταμίνης D. Αύξηση στην πρόσληψη απαιτείται στις γυναίκες σε περίπτωση εγκυμοσύνης και θηλασμού. Αξίζει να τονισθεί ότι και στα δύο φύλα, η απαιτούμενη πρόσληψη βιταμίνης D διπλασιάζεται μετά την ηλικία των 50 ετών, λόγω της συμβολής της στο μεταβολισμό του ασβεστίου.Σχέση βιταμίνης D και Οιστρογόνων
Η βιταμίνη D ελέγχει τους ίδιους υποδοχείς με τη σεξουαλική ορμόνη οιστρογόνο, στον πυρήνα των κυττάρων που σχηματίζουν τα οστά. Είναι γνωστό, πως η έλλειψη αυτής της ορμόνης προκαλεί διάλυση της οστέινης μάζας σε γυναίκες που βρίσκονται στην κλιμακτήριο, ενώ για πρώτη φορά, οι βιοχημικοί βρήκαν πρόσβαση στη συνέργια οιστρογόνου, ασβεστίου και βιταμίνης D. Μέσα από ερευνητικά προγράμματα έχει αποδειχθεί πως η κατανάλωση γαλακτοκομικών εμπλουτισμένων με βιταμίνη D, αυξάνει την οστική μάζα σε σκελετικές περιοχές που παρατηρούνται συχνά οστεοπορωτικά κατάγματα, όπως είναι η λεκάνη και η σπονδυλική στήλη.E-Mail: www.enallaktika.gr@gmail.com