Συστατικά των Αιθέριων Ελαίων

Σύνθεση των αιθέριων ελαίων

Τα αιθέρια έλαια είναι πολυσύνθετα μίγματα οργανικών ουσιών που η σύνθεσή τους διαφέρει στα διάφορα είδη ή και ποικιλίες φυτών. Το χαρακτηριστικό άρωμα κάθε αιθέριου ελαίου είναι η συνισταμένη όλων των συστατικών του, από τα οποία μερικά παίζουν σπουδαίο ρόλο στον τελικό τόνο αυτού. Έτσι σε μερικά αιθέρια έλαια η παρουσία ενός συστατικού σε αναλογία 1% ή και μικρότερη, έχει ως αποτέλεσμα την αλλαγή του αρώματος. Γενικά τα συστατικά των αιθέριων ελαίων χωρίζονται σε δύο μεγάλες ομάδες. Στα οξυγονούχα και τα µη οξυγονούχα. Στην πρώτη ομάδα περιλαμβάνονται οι αλκοόλες, οι αλδεΰδες, οι κετόνες, οι φαινόλες, τα οξέα, οι εστέρες κλπ. Όπου είναι τα συστατικά στα οποία οφείλεται το χαρακτηριστικό άρωμα των αιθέριων ελαίων. Στην δεύτερη ομάδα, στα µη οξυγονούχα περιλαμβάνονται τα «άχρηστα» συστατικά των αιθέριων ελαίων, αφού η συμβολή τους στο άρωμά τους είναι μικρή ή μηδαμινή. Από όλα τα παραπάνω συστατικά, εκείνα όπου συμβάλλουν πιο πολύ στο άρωμα των αιθέριων ελαίων είναι οι εστέρες. 

Βιοσύνθεση των αιθέριων ελαίων

Βιοσύνθεση λέγεται η σύνθεση χημικών ουσιών που γίνεται μέσα στους ζωντανούς οργανισμούς. Ειδικότερα η βιοσύνθεση των αιθέριων ελαίων είναι µια σειρά διαφόρων χημικών αντιδράσεων που γίνονται μέσα στους φυτικούς ιστούς, μέχρι τον τελικό σχηματισμό τους. Επίσης µια διεργασία σε πολλά σημεία παραμένει αδιευκρίνιστη μέχρι και σήμερα παρότι οι επιστήμες της χημείας και βιοχημείας σημείωσαν εξελίξεις δεν κατόρθωσαν να ρίξουν πλήρες φως στο θαύμα του μηχανισμού της φωτοσυνθέσεως, στη βιοσύνθεση των χρωστικών, των αλκαλοειδών και των αιθέριων ελαίων. Το αιθέριο έλαιο κάθε φυτού έχει διαφορετική σύνθεση σε κάθε στάδιο αναπτύξεώς του. Έτσι συγκριτικές αναλύσεις αιθέριων ελαίων, που πάρθηκαν στην αρχή και το τέλος της βλαστικής περιόδου έδειξαν μεγάλες διαφορές στην χημική σύστασή του. Επίσης διαφορές παρατηρούνται και στο αιθέριο έλαιο νεαρών και ώριμων φύλλων του ίδιου φυτού.

Ρόλος των αιθέριων ελαίων

Οι ερευνητές που ασχολούνται µε τα αιθέρια έλαια αποδίδουν σε αυτά τους παρακάτω ρόλους: • Προστατεύουν τα φυτά από τα έντομα και παράσιτα αφού λόγω του αρώματός τους αποτρέπουν την εγκατάστασή τους στα φυτικά όργανα. Πολλά αιθέρια έλαια λειτουργούν και ως ελκυστικά. • Τα αιθέρια έλαια των λουλουδιών προσελκύουν τα έντομα επικονιάσεως και έτσι επιτυγχάνεται καλύτερη γονιμοποίηση αυτών, αλλά και διασταύρωση των µη αυτό-γονιµοποιούµενων φυτών. • Προστατεύουν τα φυτά από την υψηλή θερμοκρασία, γιατί λόγω της εξάτμισης τους προξενούν την ελάττωση της θερμοκρασίας του φυτού. • Το ρητινώδες περιεχόμενο πολλών αειθαλών φυτών συμβάλλει στην κάλυψη των πληγών του φλοιού και έτσι αποφεύγεται η σήψη των φυτικών ιστών. • Κάνουν τα φυτά πιο ανθεκτικά στην ξηρασία, γιατί μπαίνουν στους µμεσοκυττάριους χώρους και ελαττώνουν την διαπνοή. • Αυξάνουν την ταχύτητα κυκλοφορίας των θρεπτικών ουσιών που ρυθμίζουν τον μεταβολισμό των φυτών. • Δρουν καταλυτικά στο μεταβολισμό των γλυκοζιτών και άλλων ουσιώνΣτη διάρκεια της περιόδου της αναπαραγωγής μεταναστεύουν από τα πράσινα μέρη του φυτού προς τα άνθη. Ένα μέρος από αυτά καταναλίσκεται, ενώ το υπόλοιπο επιστρέφει στην αρχική τους θέση. 

Παραλαβή των αιθέριων ελαίων

Τα αιθέρια έλαια παραλαμβάνονται από τα αρωματικά φυτά µε διάφορες μεθόδους. Για την επιλογή της κατάλληλης μεθόδου λαμβάνονται υπόψη τα εξής: • Το είδος και το τμήμα του φυτικού υλικού (άνθη, βλαστοί, φύλλα, σπέρματα κλπ). • Η περιεκτικότητα του φυτού σε αιθέρια έλαια. • Η αξία (τιμή) του αιθέριου ελαίου. • Η χημική σύνθεση των διαφόρων συστατικών του αιθέριου ελαίου . • Διάφοροι άλλοι οικονομικοί κυρίως παράγοντες. Οι μέθοδοι ωστόσο µε τις οποίες λαμβάνονται τα αιθέρια έλαια είναι οι εξής: • Απόσταξη: υδραπόσταξη, υδρο-ατµοαπόσταξη, με υδρατµούς, με άλλα είδη αποστάξεως• Εκχύλιση: με πτητικούς διαλύτες, με ψυχρό λίπος, με θερμό λίπος• Μηχανική: με σύνθλιψη, με απόξεση

Ανάλυση των αιθέριων ελαίων

Η ποιότητα των αιθέριων ελαίων εξαρτάται από διάφορες φυσικές σταθερές και κυρίως από την χημική σύστασή τους. Για να γίνει πλήρης ανάλυση ενός αιθέριου ελαίου πρέπει να προσδιοριστούν τα εξής: • Φυσικές σταθερές. ΑπΆ αυτές οι σπουδαιότερες είναι: ειδικό βάρος, δείκτης διαθλάσεως, στροφική ικανότητα, διαλυτότητα, σημείο ζέσεως• Χημική σύνθεση. Ο προσδιορισμός των συστατικών έχει μεγάλη σημασία γιατί από την παρουσία και την ποσότητά τους εξαρτάται κυρίως η ποιότητα των αιθέριων ελαίων. 

Διατήρηση των αιθέριων ελαίων

Τα αιθέρια έλαια κατά την διάρκεια της αποθήκευσης, εφόσον οι συνθήκες δεν είναι καλές, υφίστανται ορισμένες αλλοιώσεις. Οι κυριότεροι παράγοντες που επιδρούν στην ποιότητα των αιθέριων ελαίων είναι οι εξής: • Θερμοκρασία αποθηκεύσεως. Αυτή πρέπει να βρίσκεται µμερικούς βαθμούς από το μηδέν.• Φως. Τα αιθέρια έλαια για να προστατευτούν από την επίδραση του φωτός πρέπει να διατηρούνται μέσα σε αδιαφανή δοχεία. • Νερό. Τα αιθέρια έλαια πριν από την αποθήκευση υφίστανται αφυδάτωση(ξήρανση). Αυτή γίνεται µε μετάγγιση ή µε την χρησιμοποίηση ουσιών, όπως θειικού νατρίου, θειικού µμαγνησίου κλπ. • Αέρας. Για να αποφεύγονται αλλοιώσεις από την επίδραση του αέρα, τα δοχεία όπου φυλάσσονται τα αιθέρια έλαια πρέπει να γεμίζουν τελείως. • Δοχεία αποθηκεύσεως. Κατάλληλα δοχεία είναι τα γυάλινα ή μεταλλικά από ανοξείδωτο χάλυβα. Δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται πλαστικά ή ξύλινα δοχεία.