Τον περασμένο Απρίλιο συμπληρώθηκαν τέσσερα χρόνια από το θάνατο του τραγουδοποιού – τραγουδιστή Νίκου Παπάζογλου. Ένας θάνατος που βύθισε στο πένθος το πανελλήνιο και τους φαν του έντεχνου – λαϊκού τραγουδιού.
Όχι μόνο γιατί χάθηκε ένας σημαντικός και αγαπητός καλλιτέχνης, αλλά και γιατί ο Νίκος ή ο Παπάζης, όπως τον έλεγαν οι Θεσσαλονικείς συντοπίτες του, έμοιαζε μέχρι το τέλος νεανικός, σχεδόν ανέγγιχτος από το χρόνο που περνούσε, άρα ανέτοιμος ακόμη για το μεγάλο ταξίδι.
Είναι η πρώτη φορά φέτος που το καλοκαίρι, ο Αύγουστος, μου φαίνονται κενά, αδειανά, δίχως μια συναυλία του. Κάθε αυγουστιάτικο φεγγάρι, βλέπεις, ήταν ταυτισμένο επί σειρά ετών με κάτι μαγικές βραδιές στο Βεάκειο του Πειραιά ή στο Κατράκειο της Νίκαιας (δεν έχει σημασία που οι συναυλίες γίνονταν συνήθως τον Σεπτέμβριο), όπου ακούγαμε live τον ”Αύγουστο”, κλείναμε τα μάτια και ερωτευόμασταν έως και τον αέρα γύρω μας.
Ποια ήταν τα συστατικά αυτού του τραγουδιού, που μάγεψαν έναν Μάνο Χατζιδάκι κι έτσι κάλεσε τον Παπάζογλου να εμφανιστεί στις παραστάσεις του στον ”Σείριο”, στο ZOOM, τη σαιζόν 1987 – 88; Διόλου τυχαίο που εκεί, στον ”Σείριο”, ο Παπάζογλου συμμετείχε στο, κατά Διονύση Σαββόπουλο, ”Χάρτινο το φεγγαράκι” του Χατζιδάκι με την Πασπαλά – Παπάζογλου και Σαββόπουλος άλλωστε είχαν γράψει ήδη ιστορία, ως ερμηνευτής και παραγωγός αντίστοιχα, με την ”Εκδίκηση της γυφτιάς” του Νίκου Ξυδάκη και του Μανώλη Ρασούλη.
Θυμάμαι την ιστορία πίσω από τον ”Αύγουστο”, όπως μου την είχε αφηγηθεί ο Παπάζογλου αυτοπροσώπως, ένα μεσημέρι του μακρινού 1997 στους ”Αέρηδες” της Πλάκας:
Στα τέλη Ιουνίου του 1978 είχε γίνει ο σεισμός της Θεσσαλονίκης που προξένησε το θάνατο πολλών ανθρώπων. Χιλιάδες επίσης έμειναν άστεγοι, ενώ η μετασεισμική δραστηριότητα συνεχιζόταν για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα. Έχοντας υποστεί ζημιές το σπίτι τους, ο Παπάζογλου πρότεινε στη γυναίκα του να πάρει τη νεογέννητη κόρη τους και να πάνε για λίγο καιρό σε συγγενείς τους στην Αμερική, μέχρι δηλαδή να μειωθεί το τρέμουλο της γης κάτω απ’ τα πόδια τους. Έτσι και έγινε.
Μπαίνοντας πια στον Αύγουστο, ο Παπάζογλου δέχτηκε την πρόσκληση του Διονύση Σαββόπουλου να παραθερίσει λίγες μέρες κοντά του στο Πήλιο. Πήγε, αλλά όπως ήταν αναμενόμενο, ο Νιόνιος δεν έκανε διακοπές μόνος του. Περιστοιχιζόταν από την οικογένεια του και νεαρά άτομα, αγόρια και κορίτσια.
Σύντομα το πάθος του Παπάζογλου φούντωσε για ένα νεαρό όμορφο κορίτσι. Έλξη απ’ αυτές τις ακατανίκητες που φέρνει ο Αύγουστος, η κάψα του ήλιου και η αλμύρα της θάλασσας! Τι θα έκανε ο καλλιτέχνης; Θα απατούσε τη γυναίκα του που έφυγε προσωρινά για να γλιτώσει το στρες των μετασεισμών; Σκεφτόταν και την κόρη του που μόλις είχε έρθει στον κόσμο…
Η ιστορία λέει πως ο Παπάζογλου δεν άντεξε άλλο το μαρτύριο ενός μοιραία ανικανοποίητου έρωτα. Μπήκε στο αυτοκίνητο του, αποφασισμένος να επιστρέψει στη Θεσσαλονίκη. Στη διαδρομή η μελαγχολία και οι σκέψεις του χτύπησαν κόκκινο. Ο ”Αύγουστος” μόλις είχε συλληφθεί στο μυαλό του, στιχουργικά και μουσικά:
Σ’ αγαπάω μα δεν έχω μιλιά να στο πω
κι αυτό είναι ένας καημός αβάσταχτος
λιώνω στον πόνο γιατί νιώθω κι εγώ
ο δρόμος που τραβάμε είναι αδιάβατος
κουράγιο θα περάσει θα μου πεις…
Σε ποιαν έκσταση απάνω σε χορό μαγικό
μπορεί ένα τέτοιο πλάσμα να γεννήθηκε
από ποιο μακρινό αστέρι είναι το φως
που μες τα δυο της μάτια πήγε κρύφτηκε
κι εγώ ο τυχερός που το ‘χει δει
Μες το βλέμμα της ένας τόσο δα ουρανός
αστράφτει συννεφιάζει αναδιπλώνεται
μα σαν πέφτει η νύχτα πλημμυρίζει με φως
φεγγάρι αυγουστιάτικο υψώνεται
και φέγγει από μέσα η φυλακή..
Η ”Φυλακή”! Αυτή ”η άτιμη η φυλακή”, έλεγε ο Παπάζογλου, που μας αναγκάζει να είμαστε ”νομιμόφρονες”, ήταν υπαίτια τελικά για ένα από τα ομορφότερα και πλέον διαχρονικά ερωτικά ελληνικά τραγούδια. Ήταν η πρώτη φορά επίσης, πάντα σύμφωνα με τον δημιουργό, που του βγήκε μια μουσική λόγια, κλασικίζουσα, ανεξάρτητη από τις rock ή τις λαϊκότροπες καταβολές του παρελθόντος και του τότε παρόντος του.
Το τραγούδι γράφτηκε για κιθάρα – φωνή και ο Παπάζογλου συνήθιζε να το παρουσιάζει σε φίλους του, δειλά – δειλά στην αρχή. Αργότερα προστέθηκαν τα μέρη των εγχόρδων, που το εμπλούτισαν ενορχηστρωτικά με ένα συγκλονιστικό τρόπο, έτσι όπως μάθαμε τον ”Αύγουστο” από το άλμπουμ ”Χαράτσι” του 1984. Έπρεπε να περάσουν δηλαδή έξι χρόνια για να δισκογραφηθεί στο πρώτο προσωπικό άλμπουμ του τραγουδοποιού πια Νίκου Παπάζογλου και όχι απλά του ερμηνευτή του Ρασούλη, του Ξυδάκη, του Νικολόπουλου και των άλλων συνθετών.
Το οπισθόφυλλο του LP ”Χαράτσι” (Lyra, 1984) του Νίκου Παπάζογλου
Τον ”Αύγουστο” του Νίκου Παπάζογλου ηχογράφησαν τα επόμενα χρόνια από συναυλίες τους οι μεγαλύτεροι Έλληνες τραγουδιστές: Η Χάρις Αλεξίου, ο Γιώργος Νταλάρας και η Ελευθερία Αρβανιτάκη. Καμία όμως εκτέλεση δεν έφτασε σε αισθητική και συγκινησιακή πληρότητα αυτήν του δημιουργού του τραγουδιού. Ίσως γιατί δεν επρόκειτο για ακόμη ένα τραγούδι που αγαπήθηκε από τον κόσμο και έγινε κτήμα του.
Ο ”Αύγουστος” ήταν και είναι ο αισθηματικός λυγμός του Παπάζογλου, η μελαγχολία της ηττημένης λίμπιντο και αυτό το επίπονο απωθημένο ερωτικό ένστικτο που συναντάμε στα ποιήματα του Καβάφη ή και του Χριστιανόπουλου και του Ασλάνογλου, για να θυμηθούμε δύο άλλους μεγάλους ποιητές – συντοπίτες του τραγουδοποιού. ”Ένα αριστούργημα” είχε χαρακτηρίσει τον ”Αύγουστο” από το Τρίτο Πρόγραμμα ο Μάνος Χατζιδάκις πριν ακόμη βγει ο δίσκος! Ισχύει 100%, βοηθούσης πάντα της μοναδικής αυγουστιάτικης πανσελήνου!
Καλή σου ώρα εκεί που είσαι, Νίκο Παπάζογλου…
E-Mail: www.enallaktika.gr@gmail.com