Τα ίχνη μιας βιβλικής κατολίσθησης που πυροδότησε ένα κύμα τσουνάμι ύψους πάνω από 200 μέτρα ανακάλυψαν γεωλόγοι σε ηφαιστειογενή νησιά του Πράσινου Ακρωτηρίου στα ανοιχτά της Δυτικής Αφρικής στον Ατλαντικό Ωκεανό.
Η κατολίσθηση συνέβη πριν από 73.000 χρόνια στο νησί Φόγκο: στην πραγματικότητα το νησί αυτό είναι ένα επιβλητικό ηφαίστειο ύψους 2.829 μέτρων που εκρήγνυται ανά τακτά χρονικά διαστήματα, περίπου κάθε 20 χρόνια.
Το καινούργιο στοιχείο που ανακάλυψαν οι γεωλόγοι είναι ότι η κατάρρευση του μισού ηφαιστειακού κώνου έγινε σε μία δόση, απότομα, και όχι σταδιακά.
Το ηφαίστειο Fogo είναι ένα από τα μεγαλύτερα ενεργά ηφαίστεια στον κόσμο!
Όταν αυτό συνέβη, βράχοι με συνολικό όγκο 160 κυβικών χιλιομέτρων καταποντίστηκαν με συνέπεια να προκληθεί ένα τσουνάμι σε απόσταση 600 μέτρων από τις ακτές, το οποίο σε ύψος έφτασε ακόμα και τα 240 μέτρα.
Απομεινάρια αυτής της «κοσμογονικής» κατολίσθησης βρέθηκαν σε ένα άλλο νησί, 55 χιλιόμετρα μακρυά από το Φόγκο: στο Σαντιάγο, το μεγαλύτερο νησί του Πράσινου Ακρωτηρίου (ή Κάπο Βέρντε) με πληθυσμό 250.000 ανθρώπων.
Πρόκειται για ογκόλιθους που βρίσκονται διάσπαρτοι στο νησί, ορισμένοι από τους οποίους έχουν μέγεθος φορτηγού και βάρος 770 τόνους.
Αυτές οι γεωλογικές δομές δεν ταιριάζουν με τα πρόσφατα ηφαιστειακά πετρώματα που συνθέτουν τη γεωμορφολογία του νησιού. Μοιάζουν όμως με τους ασβεστόλιθους και τους βασάλτες που βρίσκονται στην άκρη του.
—Η εξήγηση
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον γεωλόγο Ρικάρντο Ραμάλο της Σχολής Γεωεπιστημών του Πανεπιστημίου του Μπρίστολ και του Γεωπαρατηρητηρίου Λαμόντι-Ντόχερτι του Πανεπιστημίου Κολούμπια της Νέας Υόρκης, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Science Advances», εξήγησαν ότι κάποτε αυτοί οι ογκόλιθοι βρίσκονταν στις απόκρημνες ακτές του νησιού και μεταφέρθηκαν στο εσωτερικό του από κάποιο γιγάντιο τσουνάμι.
Με βάση την ενέργεια που θα απαιτούνταν για να συμβεί κάτι τέτοιο, οι ερευνητές υπολογίζουν ότι το κύμα πρέπει να είχε τουλάχιστον 180 μέτρα ύψος και να έφτασε σε υψόμετρο τουλάχιστον 200 μέτρων καθώς κατέκλυζε τα υψώματα του Σαντιάγο.
Για να χρονολογήσουν το συμβάν, οι ερευνητές εξέτασαν τους ογκόλιθους και μέτρησαν την περιεκτικότητα σε ήλιο-3, ένα ισότοπο του αερίου ήλιου που παράγεται από την πρόσκρουση κοσμικών ακτίνων όταν ο βράχος είναι εκτεθειμένος. Αυτό έδωσε μια ηλικία 73.000 ετών, εντός του ορίου των ηλικιών που είχε δώσει μια προηγούμενη μελέτη για την κατολίσθηση ή τις κατολισθήσεις, πριν από 65 έως 124 χιλιάδες χρόνια.
Ένα κύμα ύψους 180 μέτρων μπορεί να ακούγεται υπερβολικό, αν σκεφτεί κανείς ότι τα τσουνάμι που σάρωσαν τον Ινδικό το 2004 και την Ιαπωνία το 2011 δεν ξεπερνούσαν τα 40 μέτρα. Κι όμως, στο πρόσφατο παρελθόν έχουν καταγραφεί πολύ μεγαλύτερα κύματα. Το ρεκόρ ανήκει στο συμβάν της 9ης Ιουλίου 1958, όταν ένας σεισμός έριξε 90 εκατομμύρια τόνους βράχου στον απομονωμένο κόλπο Λιτούγια της Αλάσκας: το κύμα που έσκασε στην απέναντι πλαγιά έφτανε σε ύψος τον απίστευτο αριθμό των 550 μέτρων.
Υπάρχει βέβαια μια σημαντική διαφορά: τα τσουνάμι της Αλάσκα και του νησιού Φόγκο, ξεκίνησαν από τοπικές κατολισθήσεις, ουσιαστικά σημειακές πηγές στον χάρτη. Αντίθετα, τα τσουνάμι του Ινδικού και της Ιαπωνίας προκλήθηκαν από τη μετατόπιση του βυθού σε μήκος εκατοντάδων χιλιομέτρων, και η καταστροφική ενέργειά τους έφτασε πολύ μακρύτερα. Ενδεχόμενη νέα κατολίσθηση στο Φόγκο δεν θα είχε τόσο μεγάλες συνέπειες, θα κατέστρεφε όμως και πάλι το απέναντι νησί του Σαντιάγο, με πληθυσμό 250.000 ανθρώπων.
Το ηφαίστειο του Φόγκο εξερράγη για τελευταία φορά πέρυσι, με αποτέλεσμα να καταστραφούν κτήρια και να εκτοπιστούν 1.200 άνθρωποι. Όπως σχολιάζει ο Ροκάρντο Ραμάλο, πρώτος συγγραφέας της μελέτης, «οι κάτοικοι του Πράσινου Ακρωτηρίου έχουν σήμερα να ανησυχούν για το πώς θα ξαναφτιάξουν τις ζωές τους μετά την τελευταία έκρηξη. «Το Φόγκο όμως μπορεί να καταρρεύσει και πάλι, γι΄αυτό και πρέπει να επαγρυπνούμε».
Συγκριτικά, τα μεγαλύτερα πρόσφατα τσουνάμι, του 2004 στον Ινδικό Ωκεανό (περίπου 230.000 θύματα) και του 2011 στην Ιαπωνία (περίπου 20.000 θύματα), δημιούργησαν κύματα έως 35 μέτρων.
E-Mail: www.enallaktika.gr@gmail.com